بررسی الگوی توزیع و تغییرات جمعیت زنجرک های ناقل بیماری کرلی‎تاپ چغندرقند در استان همدان

یکی از بیماری‎های مهم چغندرقند کرلی‎تاپ می‎باشد. در این تحقیق الگوی توزیع فضائی و روند تغییرات جمعیت زنجرک های (baker) circulifer haematoceps و c. tenellus ناقلین ویروس کرلی‎تاپ چغندرقند به مدت سه سال (1386 لغایت 1388) در مزارع چغندرقند همدان مورد مطالعه قرار گرفت. بررسی ها در مراحل اولیه رشد گیاه با توجه به تاریخ کاشت مزارع به مدت نه هفته و به فاصله حدود هفت تا 10 روز از هم انجام شد. برای این کار، چهار مزرعه ی پنج هکتاری با فاصله تقریبی یک کیلومتر از هم در شهرستان اسدآباد استان همدان انتخاب شدند. هر بار تور زدن به عنوان یک واحد نمونه برداری تعیین شد. با استفاده از داده های به‎دست آمده فاکتور rv (معیار دقت نمونه‎برداری) محاسبه شد که برای هر سال به ترتیب برابر 2/12، 52/6 و 65/16 درصد بود. با توجه به این‎که زنجرک گونه haematoceps c. تنها ناقل مشاهده شده در منطقه مورد بررسی بود، جهت تعیین الگوی توزیع فضایی جمعیت این زنجرک از روش نسبت واریانس به میانگین استفاده شد. مقدار عددی z برای طول سال و مجموع سه سال بزرگتر از عدد 96/1 بود که نشان دهنده توزیع فضائی تجمعی ناقل می باشد. نتایج روند تغییرات و نسبت جمعیت زنجرک ناقل haematoceps c. به کل جمعیت سایر گونه های زنجرک در سال‎های 1386، 1387 و 1388 به ترتیب برابر 68/5، 97/1 و 43/2 درصد بود. میانگین درصد آلودگی بوته ها به بیماری کرلی‎تاپ در این سال‎ها به ترتیب برابر 2/5، 6/8 و 5 درصد بود. در سال 1386 با وجود بالا بودن تعداد و نسبت جمعیت زنجرک ناقل به کل جمعیت سایر گونه ها، میانگین درصد آلودگی بوته ها به بیماری کرلی‎تاپ کمتر بود. این امر ناشی از تاخیر در تاریخ کاشت است. در حالی که در سال 1387 در نتیجه رشد کندتر بوته ها در ابتدای فصل رشد به دلیل کاشت زود هنگام، زمان بیشتری در اختیار ناقل قرار گرفته است. در این شرایط با وجود پایین بودن تعداد و نسبت جمعیت زنجرک ناقل به کل جمعیت سایر گونه ها، میانگین درصد آلودگی بوته ها (6/8 درصد) بالاترین میزان آلودگی نسبت به دو سال دیگر را نشان داد. هم‎چنین نتیجه‎گیری شد که بین فراوانی جمعیت زنجرک ناقل در مزرعه با فراوانی آلودگی بوته ها به ویروس کرلی‎تاپ در طول فصل رشد رابطه خطی مثبت و معنی‎دار وجود دارد.